5 مورد از فواید قصه‌ گویی برای کودکان

قصه گویی و فواید آن در کودکان مبحثی بسیار مهم که در این مقاله به آن میپردازیم.

وﻗﺘﯽ ﮐﻮدﮐﺎن ﻗﺼﻪ ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ:

گوش ﻣﯽدﻫﻨﺪ، از زﺑﺎن ﻣﺤﺎوره‌ای ﯾﺎ ﻧﻮﺷﺘﺎری ﻗﺼﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻟﺬت را ﻣﯽﺑﺮﻧﺪ، آﻣﺎده ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮی زﺑﺎن در ﺑﺎزیﻫﺎ و ﯾﺎدﮔﯿﺮیﻫﺎﯾﺸﺎن ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ، و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آن‌چه ﻣﯽﺷﻨﻮﻧﺪ، ﺑﺎ اراﺋه ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد و ﻃﺮح ﺳﺆال، واﮐﻨﺶ ﻓﻌﺎﻟﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﻨﺪ. ﻣﺜﻼً ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ روال ﺻﺤﯿﺢ و ﭘﯿﺮوی از اﻟﮕﻮی ﺧﺎص، داﺳﺘﺎﻧﯽ را ﺗﻌﺮﯾﻒ ﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺎ ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪی ﺑﻪ ﺷﻌﺮ، ﻗﺼﻪ‌ ﮔﻮش دﻫﻨﺪ و ﺳﭙﺲ ﺧﻮد ﻗﺼﻪ ﺑﺴﺎزﻧﺪ و ﺷﻌﺮ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ.

صداها و ﮐﻠﻤﺎت و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ را درک و ﮐﺸﻒ و ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. ﻣﺜﻼً ﺻﺪاﻫﺎی اول و آﺧﺮ و ﻣﺸﺎﺑﻪ را ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ ﯾﺎ ﺑﺎ آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ ﮐﻠﻤﺎت ﺟﺪﯾﺪ، داﯾﺮه ﻟﻐﺎت ﺧﻮد را ﮔﺴﺘﺮش ﻣﯽدﻫﻨﺪ ﯾﺎ آﻧﭽﻪ را در ﻗﺼﻪ ﺗﮑﺮار ﻣﯽﺷﻮد ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﺑﺎ اﻓﮑﺎر و ﻋﻼﯾﻖ ﺟﺪﯾﺪ آﺷﻨﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ.

از ﮐﻼم ﺑﺮای ﺷﮑﻞ دادن و دﺳﺘﻪ ﺑﻨﺪی و روﺷﻦ ﮐﺮدن اﻓﮑﺎر و ﻧﻈﺮﯾﻪﻫﺎ و اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﺸﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. ﺑﻪ وﺿﻮح و ﺑﺎ رﺳﺎﯾﯽ و ﺗﺴﻠﻂ و اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ ﺻﺤﺒﺖ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.

مهارتﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﮔﻔﺘﺎری و ﺷﻨﯿﺪاری ﮐﺴﺐ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﯿﺸﺘﺮی ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ

از زﺑﺎن، درﺳﺖ و به‌جا اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ، ﻣﺜﻼً در دﻓﺎع از ﺧﻮد (اذﯾﺘﻢ ﻧﮑﻨﯿﺪ) ﯾﺎ در اﺳﺘﺪﻻل ﻣﻨﻄﻘﯽ (ﺑﻌﺪ از ﺷﺎم ﻣﺴﻮاک ﻣﯽ‌زﻧﻢ).

خود در ﻗﺼﻪ ﮔﻮﯾﯽ ﻣﻬﺎرت ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﺜﻼً ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ از روی ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻗﺼﻪ ﺑﮕﻮﯾﻨﺪ.

در ﻣﻮرد ﻋﻨﺎﺻﺮ داﺳﺘﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﺨﺼﯿﺖﻫﺎ، ﻣﻮﺿﻮع، زﻣﺎن، ﻣﮑﺎن، واﻗﻌﯽ ﯾﺎ ﺗﺨﯿﻠﯽ ﺑﻮدن و زﺑﺎن آن اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ ﮐﺴﺐ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﺑﻪ ﭘﺮﺳﺶﻫﺎﯾﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﺮا، ﮐﺠﺎ، ﭼﻄﻮر، ﭼﻪ وﻗﺖ ﭘﺎﺳﺦ ﻣﯽدﻫﻨﺪ. ﺑﺎ ﺷﺨﺼﯿﺖ داﺳﺘﺎن هم‌ذاتﭘﻨﺪاری ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ (ﺧﻮد را در ﻗﺎﻟﺐ آن ﺷﺨﺼﯿﺖ ﻣﯽﺑﯿﻨﻨﺪ) و ﻣﺜﻼً ﺑﺮای از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن ﺗﺮس ﺧﻮد از ﺗﺎرﯾﮑﯽ، راه ﺣﻞ او را ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﺑﻨید.

سخن گفتن مهارتی اﺳﺖ ﮐﻪ از اوان ﮐﻮدﮐﯽ ﻣﯽآﻣﻮزﯾﻢ، ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﻻﻻﯾﯽﻫﺎی ﻣﺎدراﻧﻪ و ﭘﺲ از آن ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﻗﺼﻪ. ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ رﺷﺪ ﮐﻼﻣﯽ، ﻗﺼﻪ‌ ﮔﻮﯾﯽ ﻓﻮاﯾﺪ دﯾﮕﺮی ﻫﻢ ﺑﺮای ﮐﻮدﮐﺎن دارد. ﮐﻮدک در ﻗﺼﻪ راه ﺣﻞ ﻣﺸﮑﻼت ﺧﻮد را ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ. ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﻗﺼﻪای درﺑﺎره از دﺳﺖ دادن ﻓﺮد ﻣﻮرد ﻋﻼﻗﻪ، وﻗﺘﯽ آن را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﯽﮐﻨﺪ، از روش ﺷﺨﺼﯿﺖ داﺳﺘﺎن ﺑﺮای آراﻣﺶ ﺑﺨﺸﯿﺪن ﺑﻪ ﺧﻮد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽﮐﻨﺪ. ﮐﻮدک ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻣﺒﺎدﻟه ﺗﺠﺮﺑﻪ دارد. راز ﻣﺤﺒﻮﺑﯿﺖ ﻗﺼﻪ در ﻫﻤﯿﻦ ﺗﺒﺎدل ﺗﺠﺮﺑﻪ و درﻣﺎن درد اﺳﺖ. ﻗﺼﻪ ﻣﺮﻫﻤﯽ ﺑﺮ ﻏﻢ ﺗﻨﻬﺎﯾﯽ و ﻏﺮﺑﺖ ﮐﻮدک اﺳﺖ. در دﻧﯿﺎی ﻗﺼﻪ، ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﺧﻮب و ﺑﺪ ﻧﻬﺎﯾﺘﺎً ﺑﺎ ﻫﻢ آﺷﺘﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ و ﺻﻠﺢ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽﺷﻮد.

یکی دﯾﮕﺮ از ﮐﺎرﮐﺮدﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﻗﺼﻪ ﮔﻮﯾﯽ، ﻋﻼﻗﻪﻣﻨﺪ ﮐﺮدن ﮐﻮدک ﺑﻪ ﮐﺘﺎب اﺳﺖ، ﺑﻪ ﺧﺼﻮص زﻣﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﻗﺼﻪای را ﺷﻨﯿﺪه ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﻌﺪ آن را در ﮐﺘﺎﺑﯽ ﭘﯿﺪا ﮐﻨﺪ. ذﻫﻦ ﮐﻮدک ﺑﺎ ﺷﻨﯿﺪن ﻗﺼﻪ ﻧﻈﻢ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ، ﺣﺎﻓﻈﻪاش ﭘﺮورش ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ را ﺑﻬﺘﺮ درک ﺧﻮاﻫﺪ ﮐﺮد.

قصه گویی توانایی های ﮐﻮدک را در زﻣﯿﻨﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻋﺎﻃﻔﯽ، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، ﺣﺮﮐﺘﯽ، ﮐﻼﻣﯽ و ﺧﻼﻗﯿﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽدﻫﺪ. ﺑﻪ او ﮐﻤﮏ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﺗﺎ درﮐﯽ از ﺗﺠﺎرب ﺧﻮد در دﻧﯿﺎ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد. او را ﺳﺮﮔﺮم و ﺑﻪ ﮐﺎرﻫﺎی ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ درﺑﺎره زﻧﺪﮔﯽ و ارزشﻫﺎی آن ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﯽﮐﻨﺪ.

قصه‌ ‎گویی یکی از قدیمی‌ترین و موثرترین روش‌های تعلیم و تربیت کودکان است. قصه‌ها می توانند به کودکان کمک کنند تا مهارت‌های زبانی، خلاقیت، حل مسئله و مهارت‌های اجتماعی خود را توسعه دهند. قصه‌ها می‌توانند به کودکان کمک کنند تا تخیل خود را پرورش دهند و دنیای جدیدی را تصور کنند. کودکان هنگام گوش دادن به قصه‌ها، باید شخصیت‌ها، مکان‌ ها و اتفاقات داستان را در ذهن خود تصور کنند. این امر به آن‌ها کمک می کند تا توانایی خود را در تفکر خلاقانه و حل مسئله بهبود بخشند.

اما  اهمیت قصه تنها برای کمک به  رشد انسان و آموختن روش های درست ِ زندگی نیست . قصه وقتی درمان کننده است که بیمار به  جزییاتی از داستان فکر کند . جزییاتی که بیانگر  مشکلات و کشمکش های درونی و کنونی زندگی فرد است و به او کمک می کند  به راه حل های فردی برسد.

کودکی که با شنیدن قصه باور کرده است یک  چهرۀ  به ظاهر  نفرت انگیز و خطرناک ممکن است  ، به طرز سحرآمیزی تغییر ماهیت دهد و به بهترین و دوست داشتنی ترین دوست و ناجی تبدیل شود ( مثل داستان دیو و دلبر یا شاهزاده خانم و قورباغه) می تواند باور کند  کودکی را که نمی شناسد ، می تواند  بهترین دوست او شود.

اعتقاد به حقیقت قصه به او جرئت می دهد در نخستین برخورد با یک کودک ناشناس خود را کنار نکشد.

قصه ها هم شادی آفرینند و هم آموزنده . در قصه ها از واژه هایی استفاده می شود که کودکان را تحت تأثیر قرار می دهد.

اما بهترین شیوۀ قصه گویی کدام است ؟ در این زمینه ، روش های متفاوتی هست . از جمله این که لازم است بعد از گفتن هر قصه یا هنگام قصه گویی  به کودک فرصت دهیم به  قصه فکر کند و دربارۀ آن حرف بزند . این روش از نظر عاطفی و عقلی برای کودک بسیار مفید است.

برای این که داستان توجه کودک را جلب کند بهتر است سرگرم کننده باشد و کنجکاوی او را برانگیزد . هم چنین لازم است تخیل کودک را فعال کند و به او کمک کند توانایی ذهنی اش را افزایش و احساساتش را توضیح دهد.

بهتر است داستان با همۀ جنبه های شخصیتی کودک ارتباط داشته باشد و از نیازهای کودکانه وی  سوء استفاده نکند . قصه باید  نیازهای درونی کودک را جدی بگیرد و اعتماد او  را به خود و آینده اش تقویت کند.

آگاهی دادن به کودک دربارۀ دنیایی که در آن زندگی می کند ، پرورش عادت های مفید و ایجاد عزت نفس و حس استقلال طلبی و گسترش خلاقیت از مهم ترین هدف هایی است که در قصه گویی برای کودک دنبال می شود.