اظطراب جدایی در کودکان
اظطراب جدایی
اختلال اضطراب جدایی ، یکی از این اضطراب‌هایی است که ممکن است در نگاه اول پنهان بماند، اما تاثیرات عمیقی بر روی زندگی روزمره فرد و خانواده‌اش می‌گذارد. تصور کنید هر بار که قرار است از خانه خارج شوید یا کسی را برای مدتی کوتاه ترک کنید، دچار اضطراب و نگرانی شدید شوید. این واقعیت برای برخی افراد، روزمرگی عادی است. از دوران کودکی تا بزرگسالی، این اضطراب می‌تواند شکل‌های مختلفی به خود بگیرد و چالش‌های بسیاری را برای فرد به همراه داشته باشد. در این مقاله، ما به بررسی دقیق اختلال اضطراب جدایی پرداخته‌ایم. با دریافت نوبت از بهترین روانپزشک در دکترتو، می‌توانید قدم‌های موثری برای مدیریت و درمان این اختلال بردارید.
اختلال اضطراب جدایی چیست؟
اختلال اضطراب جدایی (Separation anxiety disorder یا SAD) یکی از شایع‌ترین اختلالات اضطرابی در کودکان است که با نگرانی بیش از حد، وحشت و ترس از جدایی یا انتظار جدایی از افرادی که به آنها وابستگی عاطفی دارند، مشخص می‌شود. این اختلال می‌تواند در بزرگسالان نیز دیده شود، اما معمولاً از دوران کودکی آغاز می‌شود. در ادامه به طور مفصل‌تر و متناسب با سن اضطراب جدایی به توضیح آن پرداخته‌ایم.
اضطراب جدایی در نوزادان
اضطراب جدایی معمولاً در نوزادان بین ۶ تا ۷ ماهگی شروع می‌شود و می‌تواند تا حدود ۳ سالگی ادامه یابد. این دوره، زمانی است که نوزادان شروع به فهمیدن دائمی بودن اشیاء می‌کنند اما هنوز مفهوم زمان را درک نمی‌کنند. آنها می‌ترسند که وقتی شخصی از نظر دور می‌شود، دیگر بازنگردد. نشانه‌هایی مثل گریه کردن شدید هنگام ترک اتاق یا خانه توسط والدین، نمونه‌ای از این اضطراب است.
اضطراب جدایی در کودکان پیش دبستانی و بزرگتر
در سنین ۳ تا ۶ سالگی، کودکان ممکن است نسبت به دوری از خانواده حساس‌تر شوند. این اضطراب ناشی از افزایش آگاهی کودکان از جهان اطرافشان و دلبستگی‌های عاطفی عمیق‌تری است که با اعضای خانواده خود تجربه می‌کنند. کودکان ممکن است از رفتن به مدرسه امتناع ورزند یا در موقعیت‌های جدید اضطراب داشته باشند.
اضطراب جدایی در بزرگسالان
اضطراب جدایی در بزرگسالان کمتر شایع است، اما می‌تواند به شکل نگرانی بیش از حد برای ایمنی عزیزان، ترس از تنها بودن، یا داشتن دلهره هنگام جدایی طولانی مدت نمود پیدا کند. بزرگسالان با این اضطراب ممکن است به شدت به شریک عاطفی یا خانواده خود وابسته شوند و در صورت جدایی دچار اضطراب شدید شوند. درمان‌هایی مانند روان درمانی و دارو درمانی می‌توانند مفید باشند.
علائم اضطراب جدایی در کودکان و بزرگسالان
برخی از علائم این اختلال شامل موارد زیر هستند:
ناراحتی شدید هنگام جدایی یا انتظار جدایی
نگرانی مداوم در مورد از دست دادن افرادی که به آنها وابسته است یا آسیب دیدن آنها
ترس از اتفاقاتی که ممکن است منجر به جدایی شود
خودداری از رفتن به مکان‌هایی که نیاز به جدایی دارد، مانند مدرسه یا محل کار
امتناع از خوابیدن به تنهایی یا دور از خانه
کابوس‌های مکرر درباره جدایی
نشانه‌های جسمی هنگام جدایی یا انتظار جدایی مانند درد شکم یا سردرد
علت اضطراب جدایی کودک چیست؟
علل ایجاد اختلال اضطراب جدایی می‌تواند شامل عوامل مختلفی باشد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و روانشناختی هستند. در اینجا به برخی از علل اصلی اشاره می‌کنیم:
عوامل ژنتیکی: تحقیقات نشان داده‌اند که اختلالات اضطرابی ممکن است در خانواده‌ها موروثی باشند، به این معنی که افرادی که والدین یا خویشاوندان نزدیکی دارند که از اضطراب رنج می‌برند، خود نیز ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلالات باشند.
عوامل محیطی و تجربیات زندگی: تجربیات منفی یا تروماتیک در دوران کودکی، مانند جدایی طولانی مدت از والدین یا مراقبان، می‌تواند زمینه‌ساز اختلال اضطراب جدایی شود. همچنین، برخی شرایط محیطی مانند تغییرات بزرگ زندگی یا محیط‌های پراسترس نیز می‌توانند نقش داشته باشند.
شخصیت و ساختار روانشناختی: افرادی که طبیعتاً مضطرب‌تر هستند یا دارای حساسیت بیشتری به استرس و فشارهای روانی هستند، ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به اختلال اضطراب جدایی باشند.
تعاملات وابستگی: نحوه تعامل و وابستگی بین کودک و والدین نیز می‌تواند در ایجاد این اختلال نقش داشته باشد. کودکانی که وابستگی امنی به والدین خود ندارند و تجربه پیوستگی نامناسبی را داشته‌اند، ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به اضطراب جدایی قرار گیرند.
تشخیص اضطراب جدایی در کودکان ۵ ساله، بیشتر و کمتر
تشخیص SAD معمولاً با استفاده از مصاحبه‌های بالینی و معیارهای DSM-۵ انجام می‌شود. ابزارهای ارزیابی استانداردی مانند مقیاس اضطراب جدایی کودکان (CSAS) یا مقیاس اجتناب از اضطراب جدایی (SAAI) نیز ممکن است برای تشخیص دقیق‌تر مورد استفاده قرار گیرند. این فرآیند معمولاً شامل مراحل زیر است:
مصاحبه بالینی: پزشک یا روانشناس از طریق مصاحبه‌های بالینی با بیمار و اطرافیانش به بررسی علائم، رفتارها و تاریخچه‌ی روانشناختی فرد می‌پردازد. در این مصاحبه‌ها، جنبه‌هایی مانند شدت اضطراب، مدت زمان بروز علائم، و تأثیر آنها بر فعالیت‌های روزمره بررسی می‌شود.
استفاده از پرسشنامه اضطراب جدایی کودکان و مقیاس‌های ارزیابی استاندارد (تست اختلال اضطراب جدایی): ابزارهای ارزیابی مانند مقیاس اضطراب جدایی کودکان (CSAS) و مقیاس اجتناب از اضطراب جدایی (SAAI) می‌توانند برای ارزیابی دقیق‌تر علائم و شدت اضطراب مورد استفاده قرار گیرند.
بررسی شرایط همراه: پزشک ممکن است برای رد سایر شرایط پزشکی یا روانی که می‌توانند علائم مشابهی ایجاد کنند، آزمایش‌ها یا ارزیابی‌های تکمیلی را تجویز کند. این کار به ویژه مهم است چرا که اضطراب جدایی ممکن است با دیگر اختلالات اضطرابی همپوشانی داشته باشد.
در نظر گرفتن تأثیر اختلال بر زندگی فرد: بررسی می‌شود که چگونه اضطراب جدایی بر کیفیت زندگی، روابط اجتماعی، تحصیلی و کاری فرد تأثیر گذاشته است.
فرآیند تشخیص باید توسط متخصصان بهداشت روانی که در ارزیابی و درمان اختلالات اضطرابی مهارت دارند، انجام شود. تشخیص دقیق می‌تواند به انتخاب استراتژی‌های درمانی مناسب و بهبود نتایج درمانی کمک کند.
پروتکل درمان اضطراب جدایی در کودکان
درمان اختلال اضطراب جدایی به رویکردهای مختلفی بستگی دارد که می‌تواند شامل درمان‌های روانشناختی، دارویی، و پشتیبانی‌های آموزشی و خانوادگی باشد:
درمان شناختی-رفتاری (CBT): این نوع درمان به فرد کمک می‌کند تا افکار و رفتارهای ناکارآمد مرتبط با اضطراب جدایی را شناسایی و تغییر دهد. در CBT، بیمار تکنیک‌هایی را یاد می‌گیرد که به وی کمک می‌کند تا با اضطراب خود مقابله کند و به تدریج به موقعیت‌هایی که اضطراب را افزایش می‌دهند، عادت کند.
دارو درمانی: در برخی موارد، پزشک ممکن است تجویز داروهای ضد اضطراب یا مهارکننده‌های بازجذب سروتونین انتخابی (SSRIs) را برای کاهش علائم اضطراب پیشنهاد کند. این داروها می‌توانند به کاهش شدت اضطراب کمک کنند و در کنار درمان‌های روانشناختی مؤثرتر واقع شوند.
آموزش والدین و مشاوره خانواده: آموزش به والدین و خانواده‌ها برای درک بهتر اختلال اضطراب جدایی و چگونگی حمایت از فرد مبتلا مهم است. مشاوره خانواده می‌تواند به بهبود تعاملات خانوادگی و حمایت عاطفی مؤثرتر از فرد مبتلا کمک کند.
مداخلات آموزشی در مدارس: برنامه‌های آموزشی ویژه در مدارس می‌توانند به کودکانی که از اختلال اضطراب جدایی رنج می‌برند کمک کنند تا بهتر با محیط تحصیلی خود سازگار شوند و اضطراب خود را مدیریت نمایند.
درمان مؤثر اختلال اضطراب جدایی نیازمند یک برنامه جامع است که بتواند به طور همزمان به جنبه‌های مختلف این اختلال رسیدگی کند. همچنین، تعامل نزدیک میان درمانگر، خانواده، و مدرسه می‌تواند در بهبود فرد تاثیر بسزایی داشته باشد.