تاثیر اموزشهای پیش از دبستان

آموزش و پروش پیش از دبستان عبارت است از آموزشی که از زمان تولد آغاز شده و تا شروع اولین کلاس رسمی دبستان در پایان ششمین سال زندگی کودک ادامه می یابد.آموزش و پرورش پیش دبستانی از جمله نهادهایی است که قادر است از طریق غنی سازی محیطی، کودکان را به تجارب ادراکی و ذهنی جدیدی که احتمالا در محیط معمولی خانواده برای آنان امکان پذیر نیست ، راغب نماید. آمادگی کودکان برای ورود به مدرسه و موفقیت بعدی آنها در تحصیل ؛ با جنبه های مختلف تحول آنها مرتبط است. در گذشته عقیده بسیاری از صاحبنظران بر این بود که ورود کودکان به دبستان ، آغاز یادگیری و شکوفایی آنها در همه ابعاد رشد است. اما امروزه در پرتو تلاش صاحب نظران مختلف ؛ مسیر تفکر و برنامه ریزی ؛ به سمت بارور کردن آموزش های پیش از دبستان به عنوان پیش نیاز ورود کودکان به مدرسه تغییر کرده است. در این پژوهش که به شیوه مطالعه ی کتابخانه ای و با مراجعه به مقاله ها و تحقیق های چاپ شده و مطالب دیجیتالی گرد آوری شده است سعی بر آن شده که به بررسی تاثیر و اهمیت دوره پیش دبستانی پرداخته شود. نتایج این پژوهش حاکی از آن است که تفاوت معناداری بین دانش آموزان پیش دبستانی و دانش آموزان پیش دبستانی وجود دارد. دانش آموزانی که دوره پیش دبستانی را سپری کرده اند موفق تر از دانش آموزانی است که این دوره را سپری نکرده اند.دانش آموزانی که دوره پیش دبستانی را سپری کرده اند از جنبه های مختلف مثل ؛ رشد مهارت های اجتماعی ، پیشرفت تحصیلی و آمادگی دانش آموزان برای ورود به محیط مدرسه و… نسبت به سایر دانش آموزان بهتر هستند.

بسیاری از فلاسفه تعلیم و تربیت (نظیر افلاطون, ارسطو, کمینوس, روسو و …) بر اهمیت آموزش و پرورش از سالهای اولیه (و حتی از دامان مادر) تاکید کرده اند. فروبل اعتقاد داشت که سال های اولیه زندگی, سال هایی است که پایه و اساس تحول سالهای بعدی را تشکیل می دهد (حجازی و سیف,1378). مفیدی (1372) بر ضرورت توجه به آمادگی های روانی- حرکتی کودکان در دوره پیش از دبستان تاکید کرده است. او سعی کرده است ابتدا سالهای اولیه کودکی را به عنوان مرحله ایده آلی برای یادگیری مهارت های حرکتی بشناساند, سپس قابلیتها و توانایی های کودکان را از نظر آموزش و یادگیری مهارت های روانی – حرکتی مد نظر قرار دهد. برنامه های حرکتی و بازی های هدفمند همراه با سایر فعالیتهای پرورشی, بستری مناسب برای تمرین و تکرار برخی مفاهیم ذهنی و شناختی در دوره پیش دبستانی است. حرکت وسیله ای برای برقراری ارتباط و آموزش است, و با آن می توان مفاهیم اولیه وزن,جهت یابی, شکل, کمیت و کیفیت, زمان و مکان و حتی ادراک فضا را به کودکان آموزش داد. زیرا آموزش نظری صرف برای کودکان پیش دبستانی خسته کننده است (جنسن, 2002).اصطلاح روانی- حرکتی در برگیرنده همه حرکات ارادی قابل مشاهده انسان است. خصوصیت یکسان همه رفتارهایی که در حیطه روانی – حرکتی قرار می گیرند این است که: اول همگی اعمال ارادی و قابل مشاهده یا الگوهای عملی است که به وسیله یادگیرنده به اجرا در می آیند. دوم مربی آنها را به عنوان بخش اصلی هدف های آموزشی برنامه هایی که برای آموزش دانش آموزان خود تعیین می کند, انتخاب می نماید (هارو, 1989). پیاژه (1970) معتقد است که بازتاب های فطری کودک در طی یک سری مراحل تدریجی, از شکل انعکاسی خارج شده و کودک سرانجام با هماهنگی دست, پا, چشم و سایر اعضای بدن به مهارت هایی دست می یابد,که پایه و اساس هوش او را تشکیل می دهد.در نظریه گزل (1949) مهارت های روانی- حرکتی و سازگاری با یکدیگر رابطه یی نزدیک دارند ,زیرا کودکی که در مهارت های حرکتی ضعیف باشد, ممکن است در سازگار شدن با محیط پیرامون و همسالان مشکل پیدا کند. آموزش مهارتهای حرکتی حتی در مورد کودکان دارای تاخیر حرکتی نیز مفید است. به طور مثال گویاکلا (2005) برنامه درمانی- حرکتی را به دو گروه از کودکان دارای تاخیر حرکتی یا در خطر تاخیر حرکتی ,به روش مداخله مبتنی بر فعالیت و آموزش مستقیم آموزش داد. وی دریافت که مداخله مبتنی بر حرکت(که به آسانی با موقعیت آموزشی سازگاری شود) برای آموزش پیش دبستانی مفید است؛ و موجب بهبود مهارت های جنبشی- حرکتی و کنترل شی ء می شود. هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر آموزش پیش دبستانی بر مهارتهای روانی- حرکتی و سازگاری اجتماعی دانش آموزان پایه ابتدایی بود.روش: این پژوهش یک مطالعه علی- مقایسه ای است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان مقطع دبستان شهرستان بوشهر بود که در سال تحصیلی 91-90 مشغول به تحصیل بودند. آزمودنی های پژوهش شامل 360 دانش آموز دبستانی (دارای آموزش پیش دبستانی دیده و فاقد آموزش پیش دبستانی) بودند که به صورت نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند. ابزار پژوهش حاضر شامل: آزمون رشد حرکتی لینکلن- ازرتسکی و پرسشنامه رفتار سازشی می باشد.یافته ها: نتایج آزمون t نشان داد که گروه آموزش دیده در مقایسه با گروه فاقد تجربه آموزش پیش دبستانی, مهارتهای روانی- حرکتی بالاتری داشته و سازگاری اجتماعی بهتری دارند. به عبارت دیگر آموزش پیش دبستانی تغییر معناداری در آنها به وجود آورده است.بحث و نتیجه گیری: بررسی تاثیر آموزش پیش دبستانی در یادگیری مهارتهای روانی – حرکتی و سازگاری اجتماعی دانش آموزان.

با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی در قرن حاضر و تبلور این نکته که شکوفایی یک کشور از بستر آموزش و پرورش برمی خیزد، نیاز به گسترش دوره پیش از دبستان، بیش از گذشته خود را نمایان می سازد. بنابراین لازم است که برنامه کیفی و کمی مناسب و در خور نیازهای جسمی و روانی برای کودکان پیش دبستانی، با توجه به ویژگیهای این دوره از رشد، تهیه و تدارک دیده شود. اما پیش نیاز برنامه ریزی و سرمایه گذاری در این زمینه، انجام پژوهش هایی است از روش شناسی و مبنای نظری درستی برخوردار باشند تا با توجه به نتایج حاصله، بتوان تا حدودی نیازهای جامعه در این زمینه برطرف شود و گام هایی هر چند جزئی در زمینه بهبود وضعیت آموزشی و تربیتی برداشته شود.

به عبارتی آموزش پیش دبستانی نتوانسته بود باعث تغییر معناداری در مهارت های روانیحرکتی کودکان شود. جالب اینکه گروه آموزش ندیده در مهارت های روانیحرکتی در مقایسه با گروه آموزش دیده نمره بالاتری کسب کردند. نتایج این فرضیه یا پژوهش حکیمی منش، تشکری، مژدهی و معین ناهمخوان است زیرا پژوهش آنها نشان داد که تحریک اضافی و ایجاد محیط مطلوب بر رشد مهارت های روانیحرکتی نوزادان تاثیر مثبتی دارد به گونه ای این تاثیر تا شش ماه بعد نیز پایدار مانده است. از سوی دیگر نتایج پژوهش با یافته های گویاکلا نیز ناهمخوان است. زیرا گویاکلا به این یافته دست پیدا کرد که برنامه های مداخله ای پیش دبستانی در بهبود مهارت های حرکتی کودکانی که د رخطر تاخیر حرکتی هستند موثر است. البته نتایج این پژوهش را نمی توان با پژوهش های حکیمی منش و همکاران گویاکلا مقایسه کرد زیرا حکیمی منش و همکاران کودکان شیرخوارگاه را بررسی کرده بودند و گویاکلا نیز به بررسی کودکانی پرداخته بود که دارای تأخیر در رشد مهارت های حرکتی بودند. البته چنین یافته ای ممکن است دلایل زیر را داشته باشد:

– عدم دقت آزمونگران در اجرای آزمون لینکلنازرتسکی

– هنجار نبودن آزمون لینکلنازرتسکی برای دانش آموزان ایرانی

از عوامل موثر در رشد مهارت های حرکتی، میزان فضای مدرسه است که کودکان بتوانند آزادانه به بازی بپردازند. شاید در شهر تهران به دلیل فضای کوچک مدارس پیش دبستانی کودکان، دانش آموزان چندان که باید و شاید، حرکت و جنبش لازم را ندارند. می توان در پژوهش های آینده این مساله را بررسی کرد که آیا بین فضای مدرسه با رشد مهارت های روانیحرکتی رابطه ای وجود دارد.

نتایج جدول شماره 11 در فصل چهار حاکی ازآن است که تجربه پیش دبستانی در سازگاری اجتماعی کودکان تفاوت معناداری ایجاد نکرده است که نتایج این پژوهش با کرمی و هیبت الهی، اسحاق نیا، سعیدی زاده، حقیقت، میرزاده، دیده بان و همکاران، اکبرزاده، لیدنبرگ، پولان دیاز، دانیلز، دیوید، بنت، جانسون و همکاران، چمبرز، بارنت، لین و همکاران، شولمن و همکاران، همخوان و با نتایج پژوهش حاج بابایی ناهمخوان است قاعدتا بایستی این گونه باشد که کودکان دارای تجربه پیش دبستانی از سازگاری اجتماعی بهتری برخوردار باشند اما نتایج این پژوهش چیز دیگری رانشان می دهد. شاید بتوان در تبیین این یافته به موارد زیر اشاره کرد:

– نوع ارتباط معلم با شاگرد از عوامل تعیین کننده سازگاری اجتماعی است بنابراین شاید کیفیت ارتباط با معلم در رشد سازگاری اجتماعی کودک تاثیر بگذارد. گلاسر معتقد است که کیفیت ارتباط در مدرسه از جمله عوامل موثر در رشد عزت نفس کودکان است و وی بر این نکته پافشاری می کند که ریشه اکثر مشکلات در نظام آموزشی است و معلم بایستی بتواند کمبودهایی را که کودک در خانه با آن مواجه شده است در مدرسه جبران کند. بهتر است در پژوهش های آینده متغیر نوع ارتباط معلم با کودک یا حداقل سبک رفتاری وی سنجیده شود.

صرف بودن در مدارس پیش دبستانی شاید نتواند کودکان را به سمت سازگاری اجتماعی رهنمون سازد به نظر می رسد کیفیت آموزشها و اینکه کودکان در این مراکز طبق چه اصول و مبانی آموزش می بینند مهمتر باشد. پیشنهاد می شود که در پژوهش های آینده محتوای مطالب آموزشی مورد تحلیل قرار گیرد تا مشخص گردد که آیا یکی از اهداف نهایی نظام آموزش پیش دبستانی افزایش سازگاری اجتماعی هست یا خیر؟

هر چند کودکان مقداری از اوقات روزانه را در مدارس می گذرانند اما کیفیت ارتباط با والدین و جو عاطفی حاکم بر خانواده نیز در رشد اجتماعی کودکان تاثیر زیادی می گذارد.

میزان گذراندن تجربه پیش دبستانی نیز یکی از متغیرهای مهم در سازگاری اجتماعی کودکان است. در این پژوهش این متغیر مشخص نشد ممکن است کودک هر چه بیشتر مدارس پیش دبستانی را تجربه کند در رشد مهارت های برقراری ارتباط و سازگاری وی تاثیر بیشتری بگذارد.